Etiket arşivi: beslenme

Diyabet ve beslenme

Yayın tarihi
Cevapla

DİYABET (ŞEKER HASTALIĞI) NEDİR?

Genelde bana gelenler şöyle diyorlar, hiç tatlı da yemem ama şekerim çıktı neden? Şeker hastalığı sadece tatlı yiyen insanlarda olmaz. Kilo aldıkça pankreas denilen organımızın tek salgısı olan insülin seviyesi yetersiz kalır ya da doğuştan yoktur buna bağlı olarak bu hastalık gelişir. Bundan da anlaşılacağı gibi fazla kilolu olmak şeker hastalığı riski beraberinde getiriyor. Bunun dışında ailesel genetik risk olabiliyor. Gribal bir enfeksiyon ya da travma sonrası oluşabiliyor. Hastalığın kabullenmesi bazen maalesef süreç alıyor. Bu noktada hastalığın kontrolü önemlidir.

DİYABET(ŞEKER HASTALIĞI) KONTROLÜ

Diyabette tedavinin amacı kan şekerini normal sınırlarda tutarak diyabete bağlı gelişebilecek sağlık sorunlarının ortaya çıkışını engellemek veya önlemek, yaşam süresini ve kalitesini yükseltmektir.

Diyabeti kontrol altına almanın ilk adımı onu öğrenmektir.

            Beslenme tedavisi

            İnsülin/ ilaç

            Fiziksel aktivite

            Eğitim

Diyabet tedavisinin birbirini tamamlayan parçalarından biridir.

BESLENME TEDAVİSİ

Beslenme tedavisi diyabetin kontrolünde temel taşlardan biridir.

Amacı;

Arzu edilen sağlıklı tedavi sürecini sağlamak için;

            Açlık kan şekeri(AKŞ) :90- 130 mg/dl

            Tokluk kan şekeri (TKŞ): 140- 180 mg /dl

            HbA1c: <%7

            Total kolesterol:<200 mg/dl

            LDL kolesterol:< 100 mg/dl

            Trigliserit: <150 mg/dl düzelerinde tercih edilir.

Maalesef hastalara hala direk şeker düzenleyici hapla tedaviye başlanıyor. Oysa dediğimiz gibi ilk esas beslenme tedavisidir. Diyetle kontrol altına alınamıyorsa diyet + şeker düzenleyici ilaç/ insülin şeklinde tedavi düzenlenmelidir. Hastaların büyük bir çoğunluğu gerekli eğitimi almıyorlar. Bu da onların geleceğinde birçok hastalığa yakalanma şanslarını artırıyor. Diyabetik hastalar diyetlerine dikkat etmediklerinde kalp hastalığına yakalanma riskleri çok yüksektir. Yine şekerin yüksek düzeylerde seyretmesi -dengesiz gitmesi gözde kataraktan körlüğe kadar götürebiliyor. Sinir uçlarında duyu his kayıpları oluşabiliyor. En kötüsü böbrekler fonksiyonunu kaybedip yetmezliğe girebiliyor. Dolaşım bozuklukları ile ayakta – parmaklarda kangrenler bunun sonucunda da o organın kaybı oluşabiliyor. İyi bir bakımla kurtarılabilmesi mümkün olabilir. Ama tatsız sonuçlarda olabiliyor. Aslında bunların hiçbirini yaşamak zorunda değilsiniz. Diyabetik kişiler diyetlerine uyduklarında bizim için hasta bile değillerdir. Diyetleri eskiye oranla çok daha rahattır. İyi bir eğitim süreci ile diyetlerine dikkat ettiklerinde daha sağlıklı ve uzun ömürlü yaşarlar. Bu noktada amacımız;

Diyabetin ileri dönemde ortaya çıkabilecek kronik komplikasyonlarını(berberinde oluşan hastalıkları) önlemek ve tedavi etmek,

Yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığını kazandırmak

Yaşam süresini ve kalitesini yükseltmektir.

Diyabetli bireylerin beslenme tedavileri; yaşına, boyuna, vücut ağırlığına, fiziksel aktivite durumuna ve beslenme alışkanlıklarına göre diyetisyen tarafından hazırlanır. Beslenme programı kişiye özeldir. Ortak bir program oluşturulamaz.

Diyabetli bireylerde de yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlamak için tüm besin ögelerinden önerilen miktarlarda ve enerji gereksinimlerine göre alması gerekir.

Tip 2 diyabetiklerin %80’ i obezdir. Enerji alımının azaltması ile ağırlık kaybı metabolik kontrolü olumlu yönde etkiler. Diyabetik bireylerin enerji gereksinimleri saptanıp, kendilerine uygun enerjiyi diyetle almaları arzu edilen vücut ağırlığının sağlanması açısından önemlidir.

KARBONHİDRATLAR

En önemli enerji kaynağıdır. Günlük diyetle mutlaka alınmalıdır. Besinlerde bulunan karbonhidrat türleri şekerler, nişasta ve posa’dır. İnsülin kullanan diyabetik bireylerde, yoğun insülin tedavisi alanlarda öğün öncesi insülin dozunun öğünün karbonhidrat içeriğine göre ayarlandığında toplam karbonhidrat miktarı glisemik (kan şeker cevabı)kontrolü etkilememektedir.

Karışım insülin kullananlarda karbonhidrat miktarı gün gün tutarlı olması gerekir. Diyabetli bireye karbonhidrat kaynağı olarak önerilen besinler; tam taneli tahıllar, ekmek, kuru baklagiller, sebzeler, meyveler, süt.

POSA

Yiyeceklerin sindirilmeyen kısmıdır. Diyet posasının vücuttaki etkileri;

            Kan şekerini yavaş yükseltir,

            İnsülin ihtiyacını azaltır,

            Tokluk hissinin oluşmasını sağlayarak ağırlık kontrolüne yardımcı olur.

            Bağırsak çalışmasını düzenler, kabızlığı önler.

            Kanda yağların yükselmesini önler.

Diyetteki Posa miktarını artırmak için;

Beyaz ekmek yerine kepekli ekmek tercih edilmeli

Pirinç yerine bulgur tercih edilmeli

Meyve suyu yerine meyve yenilmeli, kabuklu yenebilen meyveler kabuklu yenmeli

Günde en az 5 – 7porsiyon sebze – meyve yenmeli

Öğünde salata yenmeli

Kuru baklagiller sıklıkla tüketilmeli(haftada 2–3 kez)

PROTEİNLER

Vücudun büyümesi, gelişmesi ve yıpranan dokuların onarılmasında önemli görevleri vardır. Diyabet vücudun protein gereksinimini etkilemez. Önerilen miktarlarda alınması gerekir. Ancak diyabete bağlı böbrek problemleri gelişmiş ise diyetle protein alımının sınırlandırılması gerekir.

YAĞLAR

Kalp hastalığı riskinden korumak için diyetle alınan yağ türlerinin belirli dengelerde olması önerilmektedir.

Doymuş yağdan gelen enerji <%10

            Tekli doymamış yağdan gelen enerjinin %12- 15

            Çoklu doymamış yağdan gelen enerjinin <%8- 9

            Diyet kolesterolü < 300 mg/ gün

Bunun için;

Kırmızı et yerine tavuk, balık, hindi eti daha çok tercih edilmeli

Haftada 1–2 porsiyon balık tüketilmeli

Etli yemeklere ayrıca yağ konmamalı

Yemeklerinizde katı yağ yerine sıvı yağ kullanılmalı ve mümkün olduğunca azaltılmalı.

Haftada 3 adet yumurta yenmeli; kolesterol içeriği nedeni ile çünkü diyabetik hastaların kalp hastalığına yakalanma riskleri daha yüksektir.

Sakatatlar (karaciğer, beyin, böbrek vb) ,sosis, salam, sucuk vb. tüketilmemeli

Kuyruk yağ, margarin, tereyağı kullanılmamalı

Yemekler pişirilirken kızartma, kavurma yerine ızgara, haşlama veya fırında pişirme yöntemleri tercih edilmeli.

VİTAMİN- MİNERALLER

Yeterli ve dengeli beslenen diyabetikler günlük vitamin – mineral gereksinimlerini diyetle karşılayabilirler.

ÖĞÜN SAYISI VE ZAMANI

Yemeklerin miktarı ve cinsi kadar tüketim zamanları da büyük önem taşır. Önerilen besinlerin zamanında ve önerilen miktarlarda yenilmesi hipo(düşük) ve hiperglisemiyi (yüksek şeker koması)önler. Uzun aralıklarla düzensiz yemek yenmesi hipo ve hiperglisemiye yol açar. Bu nedenle oruç tutmak, bir veya birkaç öğün atlamak sakıncalıdır.

Bireysel kan glikoz takibi öğün aralığı ve miktarına yardımcı olur.

 3 ana, 2–3 ara öğün tüketilmesi uygundur.

YAPAY TATLANDIRICILAR VE DİYET ÜRÜNLERİ

Enerji içerenler; fruktoz, sorbitol, mannitol, ksilitol

Enerji içermeyenler; sakkarin, siklamat, asesülfam- K, aspartam

Enerji içeren tatlandırıcılar belirli miktarların üzerinde tüketilmesi halinde kan şekerini yükseltebilirler. Sorbitol fazla alındığında ishale neden olabilir. Enerji içeren tatlandırıcıların bulunduğu yiyecekler diyetisyene danışılmadan tüketilmemelidir.

Tatlandırıcıların, cinsine göre günlük en fazla kullanılabilecek miktarlarının farklı olduğu unutulmamalıdır.

Diyet ürünleri hiçbir zaman kısıtlama olmadan yenebilecek yiyecekler arasında düşünülmemelidir. Etiket bilgileri mutlaka okunmalıdır. Her bir diyet ürünü kullanılabilecek özelliklere sahip olmaya bilir. En önemli nokta ürünün içeriği, kullanılan tatlandırıcının cinsidir. Çoğu diyet ürününün karbonhidrat içeriği düşük, yağ içeriği fazladır.

Öneriler…

Yeterli ve dengeli beslenmeye dikkat edilmeli.

Bireye uygun vücut ağırlığı sağlanmalı ve sürdürülmeli,

Öğün atlanmamalı,

İnsülin/ ilaç zamanlarına ve dozlarına dikkat edilmeli

Önerilen fiziksel aktivitelere (yürüyüş gibi) özen gösterilmeli.

Sigaradan uzak durulmalı.

Bilinen Yanlışlar

Halk arasında yaygın inanışlar vardır;

Ekşi elmanın şekeri yoktur, greyfurt suyu, kiraz sapı şekeri düşürür.

Bunun olabilmesi için bu besinlerin bünyesinde insülin hormonunun olması gerekir. Bu hormon da sadece insan vücudunda vardır. Hiçbir besinin bünyesinde yoktur. O nedenle bilimsel hiçbir geçerliliği olmayan sadece psikolojik olarak kişilerin inandığı şeylerdir.

Şekerim normal olunca diyet yapmama gerek yoktur.

Kan şeker düzeyiniz normal sınırlarda seyretse bile bu diyet ömür boyu yapmanız gereken bir diyettir. Ama dikkat ettiğinizde bunu bir yaşam modeli olarak hayatınıza kattığınızda, her besin grubundan her öğünde düzenli aldığınız için daha sağlıklı yaşarsınız. Dikkat edilmediğinde pis ve sinsi bir hastalıktır.

Diyetisyen Fatmagül Yılmaz Öztürk

Astım ve Beslenme

Yayın tarihi
Cevapla

Astım tedavisinde beslenme destek tedaviyi oluşturur. Beslenme düzeninize kattığınız bazı şeyler astım ataklarınızı azaltabileceği önerilmektedir. Bunun için;

  • C vitamini tüketimi önemlidir. Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir. Astım hastalarında gribal enfeksiyonlara yakalanmamak önemlidir. C vitamini ısıya ve beklemeye hassas bir vitamindir. Örneğin portakal suyu ilk sıkıldığı anda hemen tüketilmelidir. Ayrıca C vitamini depo edilebilen bir vitamin değildir. O nedenle gün içinde bölerek tüketilmelidir. Yani bir seferde 1 çay bardağı gibi.
  • Magnezyum tüketiminin astıma iyi gelebileceği bazı çalışmalarda vurgulanmaktadır. Magnezyum; Kakao, ıspanak, fındık, yağlı peynir, muz ve dil balığında vardır. Magnezyum ihtiyacı yaşa göre farklılıklar taşır. Fazla terleyen ve idrar söktürücü kullanan kişilerde magnezyum atımı artar. Stres, gebelik- emziklilik durumunda yine ihtiyaç artar. Günlük 300 mg olan magnezyum ihtiyacı kadınlarda gebelikte 700 mg’ a çıkar.
  • Genelde solunum yetersizliği olan hastalarda görülen tedavi nedeniyle kilo alımı gözlenir. Uygun beslenme programı ile kilo kontrolü yapılmalıdır. Yetersiz beslenme düzeni söz konusu ise bu engellenmelidir. Her besin grubundan her öğünde alacak şekilde bir beslenme düzeni oluşturulmalıdır.
  • Günde en az 2 litre su mutlaka içilmelidir. Bunun yanında meyve ve bitki çayları da sıvı tüketimini artırmak adına tüketilebilir.
  • Tuz tüketiminde aşırıya kaçmamak gerekir.  Hatta astım ilaçları bünyesinde kortizon barındırdığı için bunların kullanım aşamasında kişiler kesinlikle tuz ve tuz içeriği yüksek olan; konserve, turşu, salamura besinler, zeytin,  soda- maden suyu tüketilmemelidir. Aksi takdirde kişide kilo alımına yol açar ki bu da atakları artırabilir. Kilolu olmak da sık soluk almaya neden olduğu için problem yaratır.
  • Kortizon içerikli ilaçlar kullanıldığı süreçte aynı zamanda şeker kullanımına da dikkat etmek gerekmektedir.
  • Kortizonun mideye zarar verici etkisini ortadan kaldırmak için mideyi korumak adına beraberinde süt tüketilmelidir. Ya da doktorunuz tedavinize midenizi koruması için ilaç ekleyecektir.
  • Besin alerjisinin son hali ilerde astımdır. Yani genetik faktör de etkilidir. Alerji sezonlarında dikkatli olmak gerekir.
  • Yapılan bazı araştırmalarda ise hamilelik sürecinde sağlıksız beslenme astıma yakalanma riskini artırdığı savunuluyor.  Hamilelik sürecinde beslenmenin iyi olması bireyi alerjilere karşı koruyan bağışıklık sistemi bu dönemde oluşuyor. Bu da hamilelikte beslenmenin önemini bir kat daha artırıyor.
  • Fastfood beslenme astıma yakalanma yüzdesini daha çok artırdığı yine yapılan araştırmalarda savunulmaktadır. Toraks bülteni’nde yayınlanan yeni bir araştırma yeterli miktarda sebze ve süt tüketmeyen, E vitamini almayan çocukların astıma yakalanma riskinin ne kadar büyük olduğunu bir kez daha ortaya koydu.

Diyetisyen Fatmagül Yılmaz Öztürk

Antiaging ve beslenme

Yayın tarihi
Cevapla

Günümüzün popüler kavramlarından biri antiaging, yıllardır insanlar yaşlanmayı geciktirebilmenin yollarını aramaktalar ve bu yollardan biri olarak hayatımızda yer almakta. Antiaging bize yaşlanmayı önleme ve sağlıklı yaşlanmayı vaat etmektedir. Geleceğimizin temeli anne karnına düştüğümüz andan itibaren atılır. Bu nedenle annenin bu dönem beslenmesi bizim için önemlidir. Fazla kilolu bile olsa hamilelikte anne adayına kilo vermeyi tavsiye etmiyoruz. Hamileliğin ilk 3 ayında ancak kilo aldırmamak olabilir. Hatta geleceğin temelleri bu dönemde atıldığı için anne adayının hamile kalmadan önceki iki yılda beslenmesi önemlidir. Hamilelikte iki canlıyım diye 2 kat yemeniz gerekmez. Ortalama 300 kalori gibi bir ek yeterlidir.

Peki, sorsak şimdi sizlere genç ve sağlıklı bir görünümde olmayı istemez misiniz? Yaşamak için beslenmemiz, iyi yaşamak için iyi beslenmemiz gerekir. Amaç uzun bir yaşam mı? Yoksa sağlıklı bir yaşam mı? Sağlıklı yaşlanmak için sağlıklı beslenme şarttır. Birinci hedef sağlıklı beslenmeyle sağlığın korunmasını sağlayarak kronik hastalıklardan uzaklaşma şansına sahip olmaktır. Bu hastalıklar; Diyabet, yüksek tansiyon, Obezite, kalp- damar hastalıkları, kan yağ profilinin bozulması gibi durumlardır. Aslında biz diyetisyenlerin yaptığı iş bir nevi koruyucu hekimlik, daha sağlığınız bozulmadan onun için tedbir almayı sağlar. Beslenmenin kuralları aynıdır. Ama ihtiyaçlar kişiye göre değişir ve yaşımız ilerledikçe maalesef almamız gereken kalori ihtiyacımız azalır.

Beslenmenin yanında çevresel ve genetik faktörlerde sağlığımıza yön verir. Bazen olumsuzu ertelemek ya da yenmek elimizdedir. Ama unutmayın mucize bir besin yoktur. Her besinin ayrı bir özelliği ve hayatımıza kattığı şeyler vardır. Tek bir gıdaya dayalı beslenme bizim için kabul edilebilir bir şey değildir. Sağlıklı beslenme vücudumuzun ihtiyacı olan enerji ve besin öğelerinin her birinin yeterli ve dengeli oranda alınmasıdır.

Yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayabilmek için, görevleri farklı olan bizim için 4 temel besin grubundan her öğün belirli miktarlarda tüketilmelidir. Çeşitli besinler birlikte tüketildiğinde besin öğeleri birbirinin etkisini artırmakta, vücuda daha yaralı duruma getirmektedir. Örneğin etin veya yumurtanın bünyesindeki demirin emilimi için yanında mutlaka C vitamini içeren bir portakal suyu, salata, domates, maydanoz veya yeşilbiber besinlerle tüketmek gerekir.

Bir gruptaki yiyeceklerden çok alıp, diğer gruptakileri daha az veya hiç almadığımızda dengesiz besleniyoruz demektir. Yani eti çok tüketiyorsak veya hamur işi hayatımızda fazla yer alıyorsa, ekmek yemiyorsak, taze sebze ve meyve hayatımızda çok sınırlı veya hiç yoksa dengeden bahsetmek zor. Bunun yanında sadece bir meyveden çok yemenin de yararı yoktur.

Bizim için besin gruplarını anlatmanın yolu 4 yapraklı yonca ile daha kolaydır.  Dengeli beslenmek için enerjinin % 55- 60’ı karbonhidratlardan, % 12- 15’i proteinden ve %25- 30’u yağlardan sağlanmalıdır.

            Hayatta bunlara dikkat etmediği yaşamlarını sağlıklı yürütenler de yok değil. Çevrenizde böyle örnekler sıralanabilir belki ama artık 20’li yaşlarda kalp krizi geçiren ve ölen gençlerde var. Biz diyetisyenlerde sürekli mutfak terazisi ile yaşayıp her yediğimizi tartmıyoruz. Ama yapılması gerekenler çok da zor değil.

            En başta enerji dengemize dikkat etmemiz gerekir. Aldığımız enerji harcadığımızdan fazla ise kilo alırız, aldığımız enerji yaktığımızdan az ise zayıflarız.

Diyet Tedavisinde;

  • Az ve sık öğünler olmalı,
  • Güne mutlaka kahvaltı ile başlanıp öğün atlanılmamalı,
  • Su içiminize dikkat etmeli,
  •  İyi çiğneme alışkanlığını kazanmalı,
  • Kahvaltının az, öğlen biraz daha iyi, akşamsa çok yenilen bir sistemde kilo almak kaçınılmazdır. Oysa bunu tam tersi olması gerekir ki daha sağlıklı bir hal alsın.
  • Tuz tüketiminde aşırıya kaçılmamalı,
  • Sofra şeker tüketmemek ya da şekerli besinlerden uzak durulmalı,
  • Besin değeri iyi olmayan ama enerji içeriği yüksek olan, çok fazla tok tutmayan besinlerden uzak durulmalı,
  • Yemeği pişirirken yağı yakmadan kullanmak, çok fazla yağ eklemeden pişirmek. Etli pişirdiğiniz yemeğe yağ koymamayı tercih ederek etin bünyesindeki görünmez yağ kullanılmalı,
  • Posa- lif içeriği yüksek besinleri (Sebze, meyve, kepek ekmeği, bulgur, kuru baklagiller vb.) öğünlere eklenmeli,
  • Mutlaka sporu hayatınıza eklemelidir. Bunlar önemli adımlardır.

  DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DİĞER ŞEYLER:

  • D Vitamini güneş ışınları sayesinde vücudumuzda sentezlenmektedir. Bu nedenle her 20 dakika kadar güneş ışınlarından faydalanmak gerekir. Kışın bile olsa açıkta olan yüzümüz, ellerimizden bu faydayı sağlayabilmekteyiz.
  • Sigara ve alkol kullanımından uzak durulmalı, günde 1 kadeh kırmızı şarabın kalp- damar sağlığı için olumlu etkisi vardır. Ama bu 2 kadeh olunca hiçbir anlamı yoktur. Bunun yerine üzüm suyu da kullanılabilir, mesela.
  • Spor bir yaşam biçimi olarak hayatımızda var olmalıdır.
  • Mevsiminde olan sebze ve meyveyi tüketmeye özen gösteriniz. Kış ayında domates yemek tavsiye ettiğimiz bir unsur değildir.
  • Hatalı pişirme yöntemlerinden uzak durun. Tütsülenmiş, tuzlanmış, kızartma tarzı besinler gibi.

  SİZE ZAMANI DONDURAN BESİNLER SUNABİLİRİZ:

  • Balık
  • Zeytinyağı
  • Nar
  • Domates
  • Brokoli, yani sebze ve meyveler
  • Kırmızı şarap/ üzüm suyu
  • Kuru baklagiller
  • Sarımsak
  • Ceviz, fındık…

Tek başına birkaç besini öne çıkarak sadece onları tüketmek daha önce de vurguladığım gibi bizim için sağlıklı değildir. Zamanı dondurmak için sağlıklı ve dengeli beslenmek, düzenli spor yapmak/ aktif yaşam modeli, stresten mümkün olduğunca uzak durmak. Su içiminize dikkat etmek bizim için önemlidir.

Özetle; sağlıklı yaşlanmanın yolu sağlıklı beslenmeden geçer.

Diyetisyen Fatmagül Yılmaz Öztürk